بررسی سازگاری زیتون (olea europaea l.) در شرایط اراضی شیب دار منطقه طارم استان زنجان با استفاده از سنجش از دور (rs) و سامانه های اطلاعات جغرافیایی (gis

به منظور پی بردن به دلایل ناسازگاری درختان چند ساله زیتون و علل عدم توانایی باغ های جدید الاحداث برای استقرار در اراضی شیب دار، تحقیقی در مورد عوامل خاکی و گیاهی کنترل کننده رشد زیتون و تاثیر آنها بر ناهنجاری های رشدی و عملکرد درختان زیتون ‘رقم زرد’ کاشته شده در منطقه طارم استان زنجان انجام شد. فرض بر این است که باغ هایی که درختان آنها از سرسبزی لازم برخوردار نیستند، دارای ناهنجاری های رشدی و عملکردی نیز هستند. لذا، برای آشکارسازی مقدار سبزینگی درختان مرحله زمانی اوج رشد سبزینگی زیتون که در آن درخت از شادابی و سرسبزی کامل برخوردار باشد، تعیین شد. سپس با استفاده از فن آوری سنجش از دور و با استفاده از تصویر سنجنده alos-avinir-2، شش باغ زیتون موجود در یک بخش بهم پیوسته بر مبنای شاخص ndvi درجه بندی شدند. طبقه بندی تصویر ماهواره ای با استفاده از نرم افزار envi انجام شد. بر مبنای نتایج طبقه بندی تصویر ماهواره ای، دو باغ نزدیک به هم که بیشترین و کمترین میزان سبزینگی را داشتند، انتخاب شدند. یک باغ مطلوب با عملکرد بالا و باغ دیگر نامطلوب با عملکرد کم. در میان شاخص های پوشش گیاهی بررسی شده برای مقایسه سبزینگی درختان، شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده و شاخص بهبود یافته پوشش گیاهی تعدیل شده خاک کارایی بالاتری نسبت به شاخص پوشش گیاهی مقاوم به اثرات خاک و اتمسفر، از خود نشان دادند. برای مطالعه خاک، پنج نیمرخ خاک در باغ نامطلوب و دو نیمرخ خاک در باغ مطلوب حفر و تا سطح فامیلی خاک طبقه بندی شدند. برای تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، از عمق 60-30 سانتیمتر خاک باغ ها نمونه های استاندارد تهیه شد. همچنین برای مطالعه وضعیت درختان از برگ درختان نمونه برداری شد و اندازه گیری های فیزیکی شامل: طول شاخه سال جاری، مساحت مقطع عرضی تنه، حجم تاج درخت و شاخص سبزینگی انجام شد. میانگین های صفات اندازه گیری شده در دو باغ با استفاده از آزمون t-test مقایسه شدند. به منظور بررسی اثر عوامل گیاهی و خاکی بر روی درصد تشکیل میوه و طول شاخه میوه دهنده، کاهش تعداد متغیرهای مستقل، حذف متغیرهایی که اثر ناچیزی برروی متغیر وابسته دارند و برازش بهترین مدل، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد. در اولین مدل درصد تشکیل میوه به عنوان متغیر وابسته و سایر متغیرهای گیاهی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد. در مدل دوم درصد تشکیل میوه به عنوان متغیر وابسته و متغیرهای خاکی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد. ضریب تبیین مدل اول برازش شده حاکی از آن است که 6/94 درصد از تغییرات درصد تشکیل میوه توسط متغیرهای مستقل گیاهی توجیه می شود. ضریب تبیین مدل دوم برازش شده نشان داد که متغیرهای خاکی 9/93 درصد از تغییرات درصد تشکیل میوه را توجیه می کنند. در مورد طول شاخه، ضریب تبیین مدل اول برازش شده حاکی از آن است که 36/88 درصد از تغییرات توسط متغیرهای مستقل گیاهی توجیه می شود. ضریب تبیین مدل دوم برازش شده نشان داد که 9/87 درصد از تغییرات طول شاخه توسط متغیر مستقل خاکی موجود در مدل توجیه شد. نتایج، همبستگی مثبت و بالایی بین درصد تشکیل میوه و طول شاخه با درصد نیتروژن برگ به ترتیب (**923/0r= و **907/0r= ) مشاهده شد. همچنین همبستگی مثبت و بالایی بین درصد تشکیل میوه و طول شاخه با درصد پتاسیم برگ، به ترتیب (**898/0r= و **846/0r= ) مشخص شد. همبستگی منفی و بالایی بین درصد تشکیل میوه و طول شاخه با درصد لای خاک به ترتیب (**969/0-r= و **902/0-r= ) آشکار شد. از طرف دیگر، بین درصد تشکیل میوه و طول شاخه با قابلیت هدایت الکتریکی خاک، همبستگی منفی و معنی دار به ترتیب (**964/0-r= و **938/0-r= ) مشخص شد. بر اساس نتایج بدست آمده، علل اصلی تفاوت در درصد تشکیل میوه و رشد درختان زیتون در باغ نامطلوب، کمبود عنصر نیتروژن و پتاسیم در کنار عوامل شوری و سنگینی بافت خاک می باشد. همچنین با استفاده از روش وزن دهی عکس فاصله، متغیرهایی که در دو نوع باغ انتخابی اختلاف معنی داری داشتند، با استفاده از ابزار تحلیلگر مکانی در محیط نرم افزار arcgis درون یابی شدند. بدین ترتیب، علاوه بر تحلیل روابط رگرسیونی و آماری، ابعاد و پراکنش مکانی عوامل کنترل کننده رشد زیتون نیز بصورت نقشه های درون یابی ترسیم شدند. واژگان کلیدی: زیتون، محدودیت رشد، سنجش از دور، تصویر سنجنده alos-avinir-2، شاخص پوشش گیاهی، نیتروژن، پتاسیم، شوری، سامانه های اطلاعات جغرافیایی.